Copyright © 2014-2024 SP9CXN

POLISH AMATEUR RADIO STATION SP9CXN

Pomimo tego, że telegrafia nie jest już stosowana przez służby profesjonalne do nawiązywania łączności, oraz umiejętność odbioru i nadawania sygnałów alfabetem Morse’a nie jest wymagana od kandydatów ubiegających się o zezwolenia radiowe w służbie amatorskiej, to emisja ta jest w dalszym ciągu bardzo popularna w środowisku krótkofalarskim jako jedna z najskuteczniejszych. Umożliwia ona nawiązywanie łączności na znaczne odległości nawet niewielkimi mocami przy znacznych zakłóceniach. Nie bez przyczyny nazywana jest przez krótkofalowców „królową emisji radiowych”.

Należy zaznaczyć, że nauka odbioru i nadawania sygnałów alfabetem Morse’a jest procesem dość długim, uzależnionym od systematyczności, częstego treningu, oraz indywidualnych predyspozycji uczącego się. Zapewniam jednak, że trud włożony w naukę alfabetu Morse’a procentować będzie w przyszłości satysfakcją podczas pracy na pasmach z ciekawymi korespondentami.

Dla tych, którzy zdecydują się podjąć ten trud zamieszczam poniższe uwagi, które jedynie w zarysie przedstawiają to zagadnienie.

Przyswajanie odbioru znaków Morse’a

Do nauki odbioru znaków Morse’a potrzebny będzie program komputerowy generujący takie znaki. W Internecie można znaleźć wiele programów ułatwiających naukę. Ja osobiście polecam świetny kurs nauki telegrafii kolegi Łukasza SP8QED, który można pobrać z adresu:  

http://www.komsta.net/telegrafia

Tam też można pobrać podręcznik zawierający zalecenia i uwagi dotyczące samej nauki.

Nauka odbioru znaków Morse’a na słuch polega na zapamiętywaniu melodii każdego nowego znaku w połączeniu ze znakiem wcześniej poznanym. Przyjmuje się, że kropkę wymawia się jako „ti”, natomiast kreskę jako „ta”. Tak więc np. znak „A” (·-) to „tita”, znak „B” (-···) to „tatititi” itd.

Przy stosowaniu tej metody najważniejsze jest zapamiętanie melodii całego znaku.

W czasie nauki nie wolno liczyć kresek i kropek, gdyż przy większych tempach odbieranych znaków będzie to praktycznie niemożliwe.

W celu łatwiejszego przyswajania sobie sygnałów telegraficznych, naukę odbioru należy zaczynać od znaków jak najbardziej różniących się swoją melodią, gdyż to zapewnia łatwiejsze utrwalanie ich w pamięci.

Kolejność nauczania odbioru poszczególnych znaków jest następująca:

A, B, S, T, G, J, N, O, K, Y, M, F, Z, I, X, D, R, H, E, W, L, Q, P, V, C, U, ?, =, /, !, 8, 2, 1, 9, 3, 7, 6, 4, 5, 0.

Naukę odbioru kolejnych znaków można rozpocząć dopiero po dobrym opanowaniu odbioru znaków poznanych wcześniej.

Ważnym elementem nauki odbioru znaków alfabetu Morse’a jest sposób ich zapisywania. Znaki te zapisujemy w grupach, po pięć znaków w jednej grupie. Staramy się pisać małymi literami, łącząc ze sobą poszczególne znaki tak jak piszemy wyrazy. Ma to szczególne znaczenie podczas odbioru znaków większymi tempami, gdyż zapis małych łączonych ze sobą liter trwa krócej niż zapis literami drukowanymi. Gdy podczas odbioru nie odbierzemy jakiegoś znaku, nie należy zastanawiać się nad jego melodią, gdyż w tym czasie pominiemy kolejne znaki. W przypadku wątpliwości co do melodii danego odbieranego znaku w jego miejsce wstawiamy kropkę i odbieramy kolejne znaki.

Tempo nadawanych sygnałów podczas nauki odbioru alfabetu Morse’a na słuch powinno wynosić ok. 3 – 4 grup na minutę. Jednak znaki powinny być nadawane w tempie znacznie większym np. 12 grup na minutę, z tym że  pomiędzy znakami muszą wystąpić dłuższe przerwy. Jeszcze dłuższe przerwy powinny oddzielać poszczególne grupy znaków.

Po przyswojeniu melodii wszystkich znaków alfabetu Morse’a można przystąpić do stopniowego zwiększania tempa odbioru.

Alfabet Morse’a

Nauka nadawania znaków Morse’a

Naukę nadawania znaków Morse’a należy rozpocząć dopiero po dobrym opanowaniu odbioru połowy znaków alfabetu. Zasadniczym celem nauki nadawania znaków alfabetu Morse’a jest zdobycie umiejętności rytmicznego ich nadawania w tempie dostosowanym do tempa nadawania korespondenta. Ważnym elementem nauczania jest zdobycie umiejętności nadawania długich tekstów bez obniżenia jakości nadawanych sygnałów. Podczas ćwiczeń należy nauczyć się nadawania pod dyktando, jak również nadawania bez podsłuchu własnej pracy.

Aktualnie do nadawania znaków telegraficznych stosuje się w zasadzie dwa rodzaje kluczy telegraficznych. Pierwszy z nich to klasyczny klucz sztorcowy. Praca na tego typu kluczu charakteryzuje się tym, że nadawca sam określa długość każdego elementu znaku tj. „kropki” i „kreski”, oraz odstępu między nimi. Częściej spotykanym obecnie kluczem jest klucz elektroniczny wyposażony w manipulator jedno lub dwudźwigniowy. Odchylenie w lewo powoduje wygenerowanie ciągu np. „kresek”. Odchylenie dźwigni w prawo powoduje wygenerowanie przez klucz ciągu np. „kropek”.

Klucz sztorcowy

Manipulator klucza automatycznego

W przypadku kluczy z manipulatorami dwudźwigniowymi jednoczesne wciśnięcie obu dźwigni powoduje wygenerowanie przez klucz naprzemiennie sygnałów długich i krótkich. Takie parametry jak zamiana „biegunowości”, szybkość nadawania sygnałów, oraz regulacja czasu trwania sygnału długiego („kreski”) w stosunku do sygnału krótkiego („kropki”) reguluje się poprzez układ elektroniczny. W nowszych egzemplarzach urządzeń nadawczo - odbiorczych klucze elektroniczne są zintegrowane z urządzeniem. W tym przypadku do transceivera podłącza się tylko sam manipulator.

Do nauki nadawania znaków Morse’a niezbędne jest posiadanie urządzenia generującego sygnały małej częstotliwości, do którego podłączamy klucz telegraficzny. Urządzenie takie można wykonać samemu małym nakładem pracy, nie mając nawet dużego doświadczania w konstruowaniu i montażu urządzeń elektronicznych. Przykładowy schemat takiego generatora przedstawiam obok.

Naukę nadawania należy rozpocząć na kluczu sztorcowym, najlepiej pod okiem doświadczonego nadawcy, który skoryguje na bieżąco popełniane błędy. W tym celu dobrze jest skontaktować się z działającym w najbliższej okolicy klubem krótkofalarskim.